Tr Alternatif bileşik ideler (Gökberk) İng. complex ideas Fr. idées complexes Alm. komplexe Ideen// Es. T. Tasavvurat-ı muhtelita (İFE, complex kelimesine muhtelita karşılığını veriyor) ; ancak basit idelerin bileşiminden oluşan bileşik (compound) anlamında tasavvurat-ı mürekkebe daha uygun olabilir. Osmanlıca bir transkripsiyon çalışmasında (bkz. Mesâil-i Mantıkıyye) bu ifade sadeleştirmede bileşik kavram karşılığı olarak verilmiş, açıklama bileşik ide ile aynı tanıma sahip. Akarsu, ide karşılığı eski dilde fikir, misal öneriyor ancak İFE bunun neden doğru olmayacağını açıklıyor. (bkz. idea maddesi)
Tanım
Locke’un bilgi anlayışına göre, karmaşık ideler zihnin basit ideleri bir araya getirmesiyle oluşur. Basit ideler edinirken zihin pasif durumdadır, oysa karmaşık ideleri zihin kendisi üretir, dolayısıyla aktiftir. Zihin, basit idelerden karmaşık ideleri üç yolla edinir. Birincisi, basit ideleri birleştirerek bir karmaşık ide haline getirir. Bunlar temelde bizdeki nesne ve töz’lerin idelerini oluştururlar. İkincisi, ideler arasındaki bağlantıları, ilgileri gözlemler ve bu gözlemlediği ilgilerin karmaşık idesini oluşturur. Bunlara da bağıntı ideleri denir. Üçüncüsü ise, bir ideyi birlikte ve bağlı bulunduğu diğer idelerden soyutlayarak oluşturduğu karmaşık idelerdir. Bunlar da zihnin soyutlama yoluyla edindiği tümel kavramları ve onların idelerini ortaya çıkarır.
Ek Bilgi
Macit Gökberk, bileşik ideler ifadesini Locke’un complex ideas ifadesine karşılık olarak kullanır. Ancak burada bir ayrıma gitmek yerinde olur. Locke’ta hem complex (karmaşık) hem de compound (bileşik) diye iki ayrı tanım mevcuttur. Compound ideas (bileşik ideler) complex ideas’ın (karmaşık idelerin) üç şeklinden biridir. Locke, Deneme’de (II. vii. 3), “Complex ideas, however compounded and decompounded, though their number be infinite … yet I think they may be all reduced under these three heads” [“İster bileşik olsun ister olmasın, karmaşık ideler, her ne kadar sayıca sonsuzlarsa da … yine de şu üç başlık altında toplanabileceklerini düşünüyorum”], der. Bu açıdan, Locke’a göre bileşik (compound) olan karmaşık (complex) ideler, aslında sadece onun töz / substance (bazen de duruma göre cisim) dediği şeylerdir.